Eveliens PodiumPraat

Gezien: Golden Hours (as you like it) van Rosas/Anne Teresa de Keersmaeker
Gezien op donderdag 22 oktober 2015 in de Stadsschouwburg Amsterdam

Voor mijn gevoel is er altijd een ingewikkelde relatie tussen tekst en dans. Er wordt in veel choreografieën wel tekst gebruikt, gesproken door een voice-over of de danser, of geschreven op het achterdoek. Het kan allerlei doeleinde hebben, maar je hoort toch vaak van de bezoekers dat het voornamelijk een verhelderend effect heeft. Wat aan de ene kant wellicht logisch is, omdat wij in eerste instantie worden opgevoed met het leren van taal en begrijpen van teksten. Aan de andere kant, voordat je leert praten leer je al gebaren en gelaatsuitdrukkingen herkennen, oftewel bewegingen.

Met dit in je achterhoofd is het erg interessant om de voorstelling Golden Hours (As you like it) van Rosas/Anne Teresa de Keersmaeker te gaan bekijken. Dit is namelijk het komedieverhaal van Shakespeare, As you like it, maar dan in dans. Ze gebruikt daarbij tekst in de vorm van muziek van Brian Eno en af en toe enkele zinnen uit de het script van Shakespeare op de achterwand. Verder zien we elf dansers die het verhaal dansen. Een verhaal dansen zoals een toneelstuk wordt gespeeld: elke danser heeft zijn eigen personage in het verhaal met daarin een eigen uitstraling en karakteriserende bewegingen. De bewegingen zijn gebaseerd op gebaren, zoals we allemaal kennen van het moment dat we geboren worden. Natuurlijk wel uitgewerkt tot een volledige choreografie, die je van begin tot eind (2 uur en een kwartier) meevoert door de actes.

Je ziet niet vaak dat een verhaal op deze manier wordt gedanst. Meestal gaat het bij een choreografie meer om de sfeer en emotie van de bewegingen. Wellicht gaat het over liefdesverdriet en zien we de twee dansers afscheid van elkaar nemen, of juist elkaar vinden, maar meer verhaal dan dat komt zelden voor. De bekendste vorm is natuurlijk de balletten die elk jaar te zien zijn zoals het Zwanenmeer en de Notenkraker. Daar hebben ook de dansers een eigen personage en worden er veel gebaren en gelaatsuitdrukkingen gebruikt om het verhaal en de relaties duidelijk te maken. Anne Teresa de Keersmaeker maakt dus ook gebruik van de gebaren als basis voor de bewegingen, maar het gezicht van de dansers blijft vrijwel onveranderd. Daarnaast is het overgrote gedeelte van het werk in stilte, waardoor je als kijker echt alle informatie moet halen uit de bewegingen (en af en toe een hint in de vorm van een zin uit de tekst op de achterwand). Hoe geef je een dansers karakter zonder gelaatsuitdrukking? Hoe maak je de relaties bekend zonder tekst? Het lukt de dansers, en daarbij Anne Teresa ook, om de relaties duidelijk te maken door middel van de dansdialogen.

Het grote verschil tussen een toneelvoorstelling en deze is dat er maar twee namen echt bekend gemaakt worden (Rosalind en Orlando) en de nadruk komt te liggen op de interacties tussen de dansers/personages. Waar je bij de toneelvoorstelling misschien nog enkele momenten tijdens het werk je afvraagt wie ook alweer hoe heet en de broer is van wie, heb je daar hier geen ‘last’ van. Het vergt wel een andere kijk, waar je even aan moet wennen. Zo zijn er natuurlijk nog veel meer relaties tussen tekst en dans te benoemen. Het mooie aan dit voorbeeld is, vind ik, dat de tekst niet de hoofdrol van de dans overneemt in het uiten van het verhaal of de emotie.